Artykuł 233 §6

Ustawy z dnia 6 czerwca 1997r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 wraz z późniejszymi zmianami), przewiduje odpowiedzialność karną za złożenie fałszywego oświadczenia, które ma służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub w innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy. Norma prawna wynikająca z powyższego przepisu możliwa jest do odczytania w połączeniu jej z pozostałą treścią przywołanego przepisu Art. 233 Kodeksu karnego, który przewiduje generalną odpowiedzialność za składanie fałszywych zeznań.

Aby rozważyć czy w konkretnym przypadku może zachodzić odpowiedzialność karna

za złożenie fałszywego oświadczenia, należy zawsze udzielić odpowiedzi na poniższe pytania:

1. Czy oświadczenie osoby ma służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy?
2. Czy oświadczenie polega na podaniu nieprawdy bądź zatajeniu prawdy?
3. Czy przyjmujący oświadczenie, jest uprawniony do jego odebrania?
4. Czy przyjmujący oświadczenie uprzedził składającego o odpowiedzialności karnej lub czy odebrał od składającego przyrzeczenie?
5. Czy istnieje przepis Ustawy, który przewiduje możliwość odebrania oświadczenia pod rygorem odpowiedzialności karnej?

Udzielenie odpowiedzi twierdzącej na wszystkie z postawionych pytań łącznie, powoduje, iż osoba składająca oświadczenie może zostać pociągnięta do odpowiedzialności karnej.

Czy zatem fałszywie złożone w stosunkach cywilnoprawnych oświadczenie klienta bądź kontrahenta, stanowi podstawę do pociągnięcia go do odpowiedzialności karnej? Odpowiedź brzmi: NIE. Przytoczony przepis Kodeksu karnego, stanowi podstawę odpowiedzialności karnej jedynie w sytuacji, gdy przepis ustawy wyraźnie przewiduje, możliwość odebrania oświadczenia pod rygorem odpowiedzialności karnej. Klasycznym tego przykładem jest przepis art. 75 §2 Kodeksu postępowania administracyjnego, który pozwala organowi administracji publicznej odebrać od strony, na jej wniosek, oświadczenie złożone pod rygorem odpowiedzialności za fałszywe zeznania.

W stosunkach cywilnoprawnych,

oświadczenie osoby podlega ocenie z punktu widzenia przepisów prawa cywilnego, zaś złożone na piśmie traktowane jest jako dokument prywatny. Złożenie oświadczenia przez osobę fizyczną drugiej osobie fizycznej traktowane jest jako dowód tego, że osoba złożyła oświadczenie określonej treści.

Wszelkiego rodzaju kwestionariusze, formularze, druki wniosków itd., same przez się nie powodują, iż zamieszczane w nich informacje składane są pod rygorem odpowiedzialności karnej. Warunkiem jest istnienie przepisu ustawy, który na to zezwala.

Na uwagę zasługuje postanowienie SN – Izba Karna z dnia 13-05-2010 II KK 274/09:

Dla przypisania przestępstwa z art. 233 § 1 i 6 KK obok wykazania obiektywnie istniejących warunków do rozeznania obowiązku poddanego reżimowi odpowiedzialności karnej, niezbędne jest również udowodnienie strony podmiotowej i to w postaci winy umyślnej. Inaczej mówiąc, to oskarżyciel musi zaprezentować dowody potwierdzające, że składający zeznanie czy oświadczenie, nie tylko ma możliwość ustalenia okoliczności, które powinien ujawnić, ale również ma świadomość, iż zataja znane mu okoliczności podlegające umieszczeniu w stosownym oświadczeniu.

Ponadto zwracam uwagę na treść wyroku: I SA/Ke 195/14 – wyrok WSA Kielce z dnia 15-05-2014:

Przestępstwem jest złożenie fałszywego oświadczenia, na przykład w kwestionariuszach lub formularzach. Warunkiem jednak odpowiedzialności za złożenie fałszywego oświadczenia jest by przepis ustawy, na podstawie której oświadczenie jest składane, przewidywał możliwość odebrania oświadczenia pod rygorem odpowiedzialności karnej. Jeżeli ustawodawca zamierza nadać wymaganym oświadczeniom składanym przez zainteresowane podmioty rygor odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń lub zeznań, to rygor ten wprowadza wprost do ustawy i dopiero wówczas, w razie przeniesienia kompetencji do określenia przez organ wzoru informacji i deklaracji, winien przewidzieć w treści upoważnienia wymóg pouczenia o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń zeznań. Przepisy ustawy o podatkach i opłatach lokalnych (Dz.U. 2014, poz.849) nie przewidują takiej możliwości.

Nawet, przyjęcie, że przez przepisy ustawy w rozumieniu art. 233 Kodeksu Karnego należy rozumieć zarówno przepis samej ustawy, jak również przepis uchwały organu gminy wydanej na podstawie upoważnienia ustawowego, to ze wskazanego jako podstawa prawna uchwały upoważnienia do ustalenia ,wysokości stawek podatku nie można wyprowadzić podstawy prawnej do określenia aktem prawa miejscowego obowiązku składania oświadczeń pod rygorem odpowiedzialności karnej. Ustawowego upoważnienia dla rady nie można domniemywać. Organy władzy publicznej, do których zalicza się organy samorządu terytorialnego, działają na podstawie i w granicach prawa. Mogą działać w granicach wyznaczonych przez normy prawne określające ich kompetencje, zadania i tryb postępowania, zatem tylko tam i o tyle o ile upoważnia prawo.

Każdy przypadek złożenia oświadczenia w każdym konkretnym stanie faktycznym może być inny i wymaga szczegółowej analizy stanu faktycznego.

Aktualizacja wpisu: 05.12.2019

Radca Prawny Damian Sadok